Αρχική Σελίδα

αρχείο Λιβάρδα Χαρίλαου

Στην ιστορία κάθε λαού ένα σημαντικό μέρος της καταλαμβάνει η πολιτιστική κληρονομία του. Για τους Έλληνες της Μαύρης Θάλασσας (Εύξεινος Πόντος), γνωστούς και ως Ποντίους, ο ακρογωνιαίος λίθος του πολιτισμού τους είναι η μουσική και οι χοροί τους. Μέσα από αυτά τα δυο στοιχεία εμφανίζεται και το κύριο μουσικό όργανο του ποντιακού ελληνισμού, η ποντιακή λύρα.

Η ποντιακή λύρα, ή αλλιώς και κεμεντζές ή κεμετζέ (ποντιακή διάλεκτος), είναι ένα μουσικό όργανο που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ποντιακής παράδοσης και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτή. Για εκατοντάδες χρόνια η ποντιακή λύρα περνούσε από γενιά σε γενιά, με την γλυκύτατη της φωνή, βοηθώντας και συνοδεύοντας τον ποντιακό λαό σε χαρές και σε λύπες. Το συγκεκριμένο όργανο συνοδεύει τους ποντίους σε κάθε έκφανση της ζωής τους και σε σύνδεση με τα ακριτικά – ποντιακά τραγούδια και χορούς υφαίνουν την μεγάλη σε έκταση και ποιότητα ποντιακή παράδοση.

Η χρήση αυτού του οργάνου περιοριζόταν αρχικά σε πανηγύρια, γάμους, βαφτίσεις, γλέντια κ.α. Οι συνθήκες όμως της σύγχρονης κοινωνίας σταδιακά διαμόρφωσαν τις σχέσεις του ανθρώπου με τις πατρογονικές του ρίζες. Μέσα από την διαδικασία αυτή άλλαζαν συνεχώς και οι λειτουργιές της ποντιακής λύρας (όπως και όλων των παραδοσιακών μουσικών οργάνων που άλλα εξήφθησαν και άλλα υπάρχουν ακόμα). Τα τελευταία χρόνια η ποντιακή λύρα έχει καθιερωθεί σε αρκετά κέντρα διασκεδάσεως, σε συναυλίες, σε θέατρα, προβάλλεται μέσω του ραδιοφώνου, της δισκογραφίας και συγχρόνως εμφανίζεται και σε συναυλίες συμφωνικής ορχήστρας.

Όλες οι παραπάνω καινούργιες λειτουργίες στις οποίες κλήθηκε το συγκεκριμένο όργανο να ανταποκριθεί δημιούργησαν αυξημένες απαιτήσεις για την ποιότητα του ακούσματος, που εξαρτάται από δυο παράγοντες, τις τεχνικές ικανότητες των οργανοπαικτών και τις δυνατότητες του ίδιου του οργάνου.

(Παύλος Τσακαλίδης, Η Λυρα του Πόντου, εκδόσεις ΝτοΡεΜι, 2006)

Σε αυτό το ιστολόγιο (blog) θα μάθετε τα βασικά σημεία που αφορούν την ποντιακή λύρα, από την κατασκευή και την ιστορία της έως τα βασικά “πατήματα” και νότες από κάποια ποντιακά τραγούδια ή χορούς. 

Για να γνωρίσετε όμως καλυτέρα αυτό το γλυκόφωνο μουσικό όργανο, θα πρέπει πρώτα να είσαστε γνώστες του υποβάθρου που το περιβάλει και κυρίως της ιστορίας  του και του πολιτισμού που στηρίζεται, του ποντιακού. Για αυτό σας δίνεται η δυνατότητα να περιηγηθείτε, με μετρημένες παρεχόμενες πληροφορίες, στην ιστορία του ποντιακού ελληνισμού, στην παράδοση και τον πολιτισμό του.

(χορός Ατσαπάτ, από τον δίσκο του Φάνη Κουρουκλίδη "Χοροί του Πόντου", 2007)